विलोम शब्द | Vilom Shabd in Hindi – Opposite Words in हिंदी

सभी छात्र हिंदी व्याकरण में विलोम शब्द के बारे में पढ़ते हैं। विलोम शब्दों को अंग्रेजी में Antonyms कहते है, इस शब्द अर्थ हैं उलटा या किसी शब्द का उलटा अर्थ देने वाले। विलोमार्थक शब्दों को प्रतिलोमार्थक शब्द भी कहा जाता है।

विलोम शब्द जैसे लड़का-लड़की, छोटा-बड़ा, ऊपर-नीचे, मान-अपमान, भाई-बहन आदि शब्द यह एक दूसरे के विपरीत अर्थ वाले शब्द हैं जो शैक्षिक विकास के साथ-साथ पढ़ने और लिखने के कौशल को भी विकसित करने में मदद करते हैं।

इस लेख में ऐसे ही कई विलोम शब्द की जानकारी मिलेगी जिसके लिए आप इस लेख को पूरा अवश्य पढ़ें।

Vilom Shabd in Hindi - विलोम शब्द जाने
Vilom Shabd in Hindi

विलोम हिंदी शब्द

शब्द विलोम शब्द शब्द विलोम शब्द शब्द विलोम शब्द
माता पिता आगामी गत मृदुल कठोर
अच्छा बुरा मिथ्या सत्य सौभाग्य दुर्भाग्य
अकुशल कुशल उत्कर्ष अपकर्ष प्रकाश अंधकार
अंकुश निरंकुश मेहनती अलसी निंदा स्तुति
अनुकूल प्रतिकूल उत्थान पतन इच्छा अनिच्छा
अकाल सुकाल तम उजाला सरसनिरस
अभिज्ञ अनभिज्ञ मिलन विरह आग्रह दुराग्रह
अंदर बाहर अधिक न्यून मोक्ष बंधन
तरल ठोस अल्पायु दीर्घायु आदान प्रदान
उत्साह अनुत्साह मितव्यय अपव्यय घात प्रतिघात
अक्षत विक्षत यथार्थ कल्पित आकर्षण विकर्षण
उपकार अपकार उद्यमी अलसी प्रसन्नता खेद
सगुणनिर्गुण मीठा कड़वा एकता अनेकता
रक्षकभक्षक यश अपयश दाता याचक
भिज्ञ अनभिज्ञ रचना ध्वंस उत्थान पतन
आदर अनादर रत विरतराजा रंक
सदोष अदोष उर्वर ऊसर सक्रीय निष्क्रिय
उन्नति अवनति अनुज अग्रज सफल असफल
पास दूर संक्षेप विस्तार शीत उष्ण
नित्य अनित्य योगी भोगी विधि निषेध
अग्रिम अंतिम सुगंध दुर्गंध आहार निराहार
सपूत कपूत रगीन बेरंग क्षणिक शाश्वत
लिखित मौखिक विधवा साधवा शयन जागरण
ईश्वर अनीश्वर नगद उधार अर्थ अनर्थ
मूक वाचाल महात्मा दुरात्मा मोक्ष बंधन
अतिवृष्टि अनावृष्टि यश अपयश योग वियोग
नूतन पुरातन शुष्क आर्द्र उपस्थिति अनुपस्थिति
विधि निषेध मित्र शत्रु स्वाधीन पराधीन
शीत उष्ण रागी विरागी राजतंत्र जनतंत्र
वरदान अभिशाप कृतज्ञ कृतघ्र तेज मंद
साक्षर निरक्षर मिथ्या सत्य न्याय अन्याय
मृत्य अमर आदर्श यथार्थ बुद्धिमान बुद्धिहीन
सजीव निर्जीव मसृण अमानवीय रात दिन
मलिन निर्मल उत्तम अधम डर निडर
रात्रि दिवस मृदुल कठोर मृत जीवित
राग द्वेष परोक्ष अपरोक्ष धनि निर्धन
घृणा प्रेम पंडित मुर्ख लघु गुरु
मानक अमानक राम रावण गुप्तप्रकट
रिक्तपूर्ण बलवान बलहीन रूपवान कुरूप
प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष मानव दानव पावन अपावन
आय व्यय रुग्ण स्वस्थ वक्र ऋजु
मुख पृष्ठ वन्य पालित भूत भविष्य
लौह स्वर्ण मान अपमान लिखितअलिखित
आलस्य स्फूर्ति महात्मा दुरात्मा अनुलोम विलोम
मानवता दानवता मुनाफा नुक्सान वरदान अभिशाप
वन मरू वक्र सरल लाभ हानि
मूक वाचाल लायक नालायक खट्टा मीठा
मृत जीवीतएक अनेक अनुराग विराग
लुप्त व्यक्त लौकिक अलौकिक लिप्त अलिप्त
मालिक नौकर मितव्यय अपव्यय विजय पराजय

हिंदी विलोम शब्द

शब्द विलोम शब्द शब्दविलोम शब्द
अवनति उन्नति पकट निष्कपट
अवर प्रवर अंधकार प्रकाश
मूलयवान अमूलयवान आधार विकर्ण
आकाश पाताल नैतिक अनैतिक
खंडन मंडन अवर प्रवर
अगला पिछला दानी कंजूस
वीर कायर अधोमुखी उभद्रमुखी
ऋणात्मक धानात्मक अनुकूल प्रतिकूल
नवीन प्राचीन आंकलन विकलन
धूप छाँव वितल अतल
आना जाना निर्माण विनाश
पल घंटा कुख्यात विख्यात
जल अग्निगदर शान्ति
कदाचार सदाचार जागरण शयन
घाटी पर्वत पालतू जंगली
पास दूर खद्य अखाद्य
खिलना मुरझाना परोपकारी विनाशकारी
आकर निराकार मुक्त ग्रस्त
खीजना रीझना ग्राम विशिष्ट
भगवान् हैवान कुमार्ग सुमार्ग
खंडन मंडन काबिल नाकाबिल
ज्यादा कम लौकिक अलौकिक
क्रिया प्रतिक्रिया घोषित अघोषित
गोचर अगोचर कच्चा पक्का
आंतरिक बाह्म बंद खुला
अतुकांत तुकांत खल सज्जन
कैद छूट चालाक बुद्धू
आसक्त अनाशक्त अल्प अधिक
बड़ा छोटा पाना गँवाना
जीवन मृत्यु आस्था अनास्था
सदय निदय बहिरंग अंतरंग
अनाहूत आहुत ज्ञान अज्ञान
सपूत कपूत विजातीय जातीय
देय अदेय दोष निर्दोष
दास प्रभु गडमड सिलसिलेवार
अपेक्षा उपेक्षा अस्त उदय
मोटा पतला इति अथ
अमावस्या पूर्णिमा उपयोग दुरपयोग
अनाम नाम प्राचीन अवार्चीन
साध्य असाध्य मुक्त ग्रस्त
सामान्य प्रमुख संकोची ढीठ
लोक परलोक निरालम्ब अवलंब
बंद खुला परिचित अपरिचित
स्त्री पुरुष बीच किनारा
उपमाय अनुमय आगमन प्रस्थान
गद्य पद्यखंडन मंडन
उपकार अपकार कुपोषण पोषण
पदावनति पदोन्नति अप्रभावित प्रभावित
कुपुत्री सुपुत्री क्षमा क्रोध
दंड क्षमा घटिया बढ़िया
गण्य नगण्य कोप कृपा
सम्मान अपमान सोना जागना
नित्य अनित्य अंत प्रारम्भ
रुखड़ा चिकना बद नेक
भृत्य प्रभु ग्रास मोक्ष
सकाम निष्काम सामान्य विशेष
मानव दानव कुलटा पतिव्रता
चढ़ना ढलना पुरस्कार तिरस्कार
घटाव जोड़ जाति कुजाति
सुषुप्त जाग्रत गठीला ढीला
धर्म अधर्म सद्धर्म अधर्म
चालाक बेवक़ूफ़ हार जीत
अनुपमा उपमेय आदर निरादर
भलाई बुराई स्थिर गतिमान
हिंसा अहिंसा चर अचर
कुख्यता विख्यता कुरूप सुंदर
ग्राह्म अग्राह्म उपयुक्त अनुपयुक्त
सरल जटिल जन्म मृत्यु
चल अचल सरल कुटिल
उत्साह निरुत्साह ग्रहण त्याग
करीबी दूर के राग द्वेष
ऐश्वर्य अनैश्वर्य केंद्रित विकेन्द्रित
सद्चार कदाचार कठिनाई सरलता
सनाथ अनाथ उत्कर्ष विकर्ष
एकल बहुल उदय अस्त
कृष्ण शुल्क गाढ़ा पतला
कुकृति सुकृत्य निम्न उच्च
गौण प्रमुख प्रधान गठीला ढीला
गमन आगमन कभी-कभी अक्सर
अपेक्षित अनपेक्षित ज्येष्ठ कनिष्ठ
गतिरोध निर्विरोध गाड़ना उखाड़ना
उन्मुख विमुख अंतरंग बहिरंग
ऐहिक पारलौकिक खुशकिस्मतबदकिस्मत
चिन्मय अचिन्मय असली नकली
पूर्णतः अंशतः एड़ी चोटी
उपाय निरुपाय गंभीर सहज
क्रोध क्षमा विरक्त अनुरक्त
बदबू खुशबू बेचना खरीदना
घरेलू बाहरी एकत्र विकिरण
अनुरक्त विरक्त कायर निडर
चाह अनचाह चोर पुलिस
उत्तीर्ण अनुत्तीर्ण अति अल्प
खगोल भूगोल अछूत छूत
अवनि अंबर उऋण ऋण
गणनीय अगणित कुटिल सरल
उधार नगद चिरन्तर नश्वर
छली निश्चल एकाग्र चंचल
उन्मीलन निमीलन खरा खोटा
अनिवार्य वैकल्पिक उद्घाटन समापन

हिंदी में विलोमार्थक शब्द

शब्दविलोम शब्द शब्द विलोम शब्द
महल झोपडी सूखाग्रस्त बाढ़ग्रस्त
खिलना मुरझाना खगोल भूगोल
सच झूठ स्थल जल
अधम उत्तम चिर अचिर
आदर अनादर जीवन मरण
चल अचल अल्पकालीन दीर्घकालीन
अल्पज्ञ बहुज्ञ तम ज्योति
अनाथ सनाथ अधुनातन पुरातन
अवनि अम्बर चेतन अचेतन
भाटा ज्वार गंधीला सुगंधित
चोर साधु अपेक्षित अनअपेक्षित
अधर्म सद्धर्मचाहा अनचाहा
अल्पायु दीर्घायु गर्म ठंडा
चंचल स्थिर चेतन जड़
संकरी चौड़ी अदोष सदोष
अरुचि सरुचि उग्र सौम्य
निकास प्रवेश अस्त उदय
अवरोह आरोह ग्रामीण शहरी
उपसर्ग प्रत्यय अवर प्रवर
सगुण निर्गुण अपकार उपकार
अमृत विष अधोगामी उधर्वगामी
उत्कर्ष अपकर्ष इच्छा अनिच्छा
उत्थान पतन स्वकीया परकीया
अनुराग विराग आगामी गत
आग्रह दुराग्रह घमंड विनय
घनेरा नगण्य आदि अंत
अनुरक्त विरक्त आलस्य स्फूर्ति
आदान प्रदान गंभीर चपल
प्रत्यक्ष परोक्ष आदर्श यथार्थ
वंघ निंघ अभ्यस्त अनभ्यस्त
घात प्रतिघात घमासान सामान्य
अल्पभाषी बहुत बोलने वाला आकर्षण विकर्षण
गंधीला सुगंधित गोरक्षक गोभक्षक
शीतउष्ण शुष्क आर्द्र
अगठित गठित दांया बांया
सजीव निर्जीव बंधनमुक्ति
क्षणिक शाश्वत उद्यम विनय
दुत्कार स्वागत सरस नीरस
गंधदायक गंधहारक आरोह अवरोह
संतोष असंतोष अँधेरा चाँदनी
उर्वर अनुर्वर बंजर आचार अनाचार
उग्र सौम्य अतल वितल
निर्दयी दयालु गठियाना खोलना
उदार अनुदार ओट प्रकट
नारी नर ऐतिहासिक अनैऐतिहासिक
सुकर्म कुकर्म सुंदर कुरूप
ओढ़ना बिछाना आधुनीक प्राचीन
उत्तम मध्यम औचक अक्सर
ओतप्रोत विलग कन्या वर
सांय प्रातः अदत्त प्रदत्त
औचित्य अनुचित्य सकाम निष्काम
औपचारिक अनौपचारिक आशा निराशा
औचक नियमित क्रम व्यक्तिक्रम
मिथ्या सत्य औंधाना सीधा करना
खुश गमगीन प्रतीचीप्राची
मिलान विछोह कृत्रिम प्राकृत
योगी भोगी अनैतिक नैतिक
धीरअधीर उपयुक्त अनुपयुक्त
नख शिख गजब सामान्य
ओजस्वी निस्तेज आह्वान विसर्जन
उत्तीर्ण अनुत्तीर्ण दयालु निर्दयी
अत्यधिक अत्यल्प आयत निर्यात
रात्रि दिवस मनुष्यता पशुता
कुपूत सपूत मानव दानव
आच्छादित अनाच्छादित सही गड़बड़
अगम सुगम विहित निषिद्ध
एकांगी सर्वगीण ऋणी उऋणी
क्रूर अक्रूर कंकाल शरीर
अर्पण ग्रहण उपन्यास एकांकी
आवृत अनावृत आश्रित अनाश्रित
ओछा गंभीर आहार अनाहार
कल आज कंगाल खशहाल
आगामी विगत औगत सुगत
औद्योगिक अनौद्योगिक औंधा सीधा
औघर सुघर कनीय वरीय
उपाय निरुपाय पश्चिम पूर्व
राग विराग भद्र अभद्र
ओखली मसूल कृष स्थूल
बाढ़ सूखा नश्वर अनश्वर
नवीन प्रचीन चल अचल
भाव अभाव कृष्ण शुक्ल
औरत मर्द प्रशंसा कुत्सा
आध्यात्मिक भौतिक खुशनसीबी बदनसीबी
निर्मल मलीन आस्था अनास्था
काला गोरा इच्छा अनिच्छा
प्रेमईर्ष्या औलाद वालिद
ईश्वर अनीश्वर काम आराम
कमजोर ताकतवर ओजस्विता ओजहीनता
सज्जन दुर्जन आगमन गमन
खेद प्रसन्नता इहलोकपरलोक
शुभ अशुभ कर्मण्य अकर्मण्य
गरीब अमीर सुभग दुभग
सुशील दुःशील कनिष्ठ ज्येष्ठ
कान कांता स्वधर्म विधर्म
स्थिर चंचल स्वल्पायु चिरायु
सुमति कुमति बेकार महत्त्व
स्तुति निंदा कमी बेशी
सृष्टि प्रलय सुसंगति कुसंगति
शूद्र स्वर्ण सुर असुर

हिंदी विलोम शब्द

शब्द विलोम शब्द शब्द विलोम शब्द
आरोह अवरोह दुराचारी सदाचारी
दूषित स्वच्छ दुर्बल सबल
उपाय निरुपायअंतर्मुखी वहिर्मुखी
आभ्यांतर ब्राह्वयदुर्दांत शांत
दुष्ट सज्जन स्वीकृत अस्वीकृत
दुराशय सदाशय अकाम सुकाम
दुर्गन्ध सुगंध उदार अनुदार
अंगीकार अस्वीकार दुर्जन सज्जन
उत्तरायण दक्षिणायन उर्वर ऊसर
कुसूरवार बेकसूर कीर्ति अपकीर्ति
कुरूप स्वरुप उपचार अपचार
स्वामी सेवक कल आज
उदीची प्रतीची कार्य अकार्य
चेतन अचेतन उदात्त अनुदात्त
उत्पतन निपतन कृष्णा शुक्ल
कुख्यात विख्यात चालाक मूर्ख
उपसर्ग प्रत्यय उपजाऊ बंजार
श्यामा गौरी स्वार्थ निस्वार्थ
उपार्जित स्वयंप्राप्त उन्मूलन मुलन
शिव अशिव षण्डत्व पुंसत्व
संकोच असंकोच चमकदार चमकहीन
संग निसंग उपमा अनुपमा
उपमेय अनुपमेय उदयाचल उस्ताचल
चिंतित निश्चिन्त जाग्रत सुषुप्त
दोषी निर्दोषी उन्मीलन निमीलन
तुच्छ महान धीर अधीर
सचेत अचेत तुल अतुल
उदार कृपन श्लील अश्लील
धनि निर्धन उष्ण शीतल
तृप्त अतृप्त हँसना रोना
सहयोगी प्रतियोगी उदित अस्त
उन्नयन अवनयन धृष्ट विनीत
सभ्य निर्भय सुर असुर
संधि विग्रह त्याज्य ग्राह्य
तृष्णा वितृष्णा स्वाधीन पराधीन
यश अपयश सजल निर्जल
थलचर जलचर रत विरत
बैर प्रीति लक्ष्य अलक्ष्य
सकारात्मक नकाराकत्मक हास रुदन
वृष्टि अनावृष्टि लोभ संतोष
बासी ताजा नश्वर शाश्वत
ध्वंस निर्माण ज्यादा गरमी
लक्षितार्थ अभिधार्थ नख शिख
नमक हराम नमक हलाल असलनकल
विश्लेषण संलेषण लब्ध अनुपलब्ध
नकली असली नया पुराना
लड़ाई सुलह लघुता बड़प्पन
तीव्र मंद तुकांत अतुकांत
लहू पसीना विद्या अविद्या
लचीलापन कड़कपन घायल दुरुस्त
हिंसा अहिंसा थोक फुटकर
समाज व्यक्ति शक्तिशाली शक्तिहीन
व्यष्टि समष्टि स्वदेश विदेश
हस्व दीर्घ सदाशय दुराशय
लवण शर्करा स्वल्पायु चिरायु
स्थावर जंगम विमुख सन्मुख
स्वधर्म विधर्म तीक्ष्ण कुंठित
विरागी रागी ज्ञान अज्ञान
सम्पद विपद वैमनस्य सौमनस्य
स्वस्थ अस्वस्थ एकतंत्र बहुतंत्र
विस्तृत संक्षिप्ततारीफ शिकायत
उपभुक्त अनुपभुक्त वीराना आबाद
वैतनिक अवैतनिक ऐहिकपारलौकिक
तामसिक सात्विक लयात्मक अलायात्मक
अस्पृश्य स्पृश्य स्वतंत्र परतंत्र
एकल बहुल चिर अचिर
अपेक्षा उपेक्षा तिमिर प्रकाश
दयालु निर्दय एकेश्वरवाद बहुदेववाद
एकमुखी बहुमुखी लरजना थिरना
तिक्त मधुर दाता याचक
ललकना विलग्ना दुःशील सुशील
मुमकिन नामुमकिन लघुशंका दीर्घशंका
स्मरण विस्मरण स्वजाति विजाति
दीर्घकाय कृशकाय ललकार पुकार
तुच्छ महान ताप शीट
स्वकीया परकीया डरपोक निडर
लतखोर भला कथ्य अकथ्य
कठोर कोमल तना भरनी
लताड़ना थपरानाविष अमृत
ज्योतिर्मय तमोमय कटुता मधुरता
तकलीफ आरामसुलभ दुर्लभ
तरुण वृद्ध तम आलोक
लकित पौधा कंटक पुष्प
कंपन स्थिर सम्बद्ध असम्बद्ध
लोभी संतोषी कपट निष्कपट
ऋणात्मक धनात्मक हर्ता कर्ता
श्रीगणेश इतिश्री रचना विनाश
घटित अघटित कंठस्त विस्मरण
सुविधा असुविधा विरतनिरत
संगत असंगत व्यावहारिक अव्यावहारिक
प्रत्यक्ष परोक्ष संश्लिष्ट विश्लिष्ट
संत असंत अनुरिक्त विरक्ति
लुप्त व्यक्त अनुलोमविलोम
अनभिज्ञभिज्ञसु निराकार साकार
निरर्थक सार्थक निर्माण विनाश
अनित्य नित्यकलुष अनिष्ट इष्ट
अज्ञान ज्ञान नित्य अनित्य
अस्ताचल उदयाचल जीवात्मा परमात्मा
अकलुष कलुष अगला पिछला
निकट दूर अपेक्षित अनपेक्षित
अल्पज्ञ बहुज्ञ निंदा स्तुति
जनता सरकार अनुकान्त बुढ़ापा
तपन ठंडक अनाहूत आहुत
ज्योति तम निर्मल मलिन
कर्मशाला विश्रामशाला अवलम्ब निरालम्ब
निर्धन धनी तृप्त अतृप्त
अर्जित अनर्जित तटस्थ पक्षपाती
निर्लज्ज सलज्ज कारण कटु कारण प्रिय
प्रलय सृष्टि निराशा आशा
व्यर्थ सार्थक सूक्ष्म स्थूल
संकीर्ण उदार निश्चल छली
तीक्ष्ण कुंठित निजी सारवजनिक
निरामिष सामिष प्रभावित अप्रभावित
द्रुत विलम्बित निर्गुण सगुन
निरक्षर साक्षर नियमित अनियमित
निर्दोष सदोष फैला सिमटा
बंजर उर्वर बेगम बादशाह
फूट मेल निर्दय सदय
निर्जीव सजीव बहार पतझड़

हिंदी शब्द का इतिहास, उत्पत्ति की जानकारी भी जानने में रोचक है।

विलोम शब्द से जुड़े प्रश्न

विलोम शब्द क्या है ?

विलोम शब्द का अर्थ है उलटा या किसी शब्द का उलटा अर्थ देने वाले।

अधुनातन का विलोम शब्द क्या है ?

अधुनातन का विलोम शब्द पुरातन है।

आध्यात्मिक का विलोम शब्द क्या है ?

आध्यात्मिक का विलोम शब्द भौतिक होता है।

एकांगी का विलोम शब्द क्या है ?

एकांगी का विलोम शब्द सर्वांगीण होता है।

Leave a Comment

Join Telegram